 |
| ការយល់ឃើញរបស់ធម្មបណ្ឌិត ហេង មណីចិន្តា ។ |
លោកវិទូ | ថ្ងៃ ២᧯១០ ឆ្នាំច សំរឺទ្ធិស័ក ព.ស. ២៥៦២ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី ២៤ កញ្ញា ២០១៨ ។
ដោយ ធម្មបណ្ឌិត ហេង មណីចិន្តា
ប្រធានអង្គការ ពុទ្ធសាសនាដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ ខេត្តបាត់ដំបង
តាមការសិក្សានិងការយល់ឃើញរបស់ខ្ញុំ ពាក្យធម្មនុញ្ញដែលយកមកប្រើដើម្បីអោយត្រូវនឹងពាក្យ Constitution ទំនងប្រហែលស្មើនឹងពាក្យ បាដិមោក្ខ នៅក្នុងពុទ្ធសាសនា ។ «បាតិឬបាដិក្នុងភាសាបាលី ឬ ប្រាតិក្នុងភាសាសំស្ក្រឹត មានន័យថា នាំទៅ ឆ្ពោះទៅ towards» + «មោក្ខៈឬមោក្សៈ មានន័យថា ការរួចចាកផុត (liberation) (ពីសង្សារវដ្ត)» ។
បាដិមោក្ខមានពីរ គឺ ឱវាទបាដិមោក្ខ ជាឱវាទដែលព្រះពុទ្ធអង្គលោកសម្តែងនៅក្នុងថ្ងៃ១៥កើតខែមាឃ (មាឃបូជា) គឺនៅពេលដែលព្រះអង្គប្រកាសនៅពីមុខភិក្ខុសង្ឃចំនួន ១២៥០ អង្គ នៅព្រៃឫស្សីក្រុងមគធៈពីបុរាណ។ ព្រះអានន្ទធ្លាប់សួរព្រះអង្គដែរថាតើព្រះពុទ្ធអង្គមុនៗ មានដែលធ្វើការផ្លាស់ប្តូរខ្លឹមសារនៃឱវាទបាដិមោក្ខឬទេ។ ព្រះពុទ្ធអង្គឆ្លើយថា មាន៖ព្រះពុទ្ធអង្គខ្លះ ថែមថយខ្លឹមសារម្តង អង្គខ្លះថែមថយខ្លឹមសារពីរដង (វិសោធនកម្ម) ។ ចំពោះសម័យព្រះពុទ្ធសមណគោត្តម គឺព្រះពុទ្ធរបស់យើងសព្វថ្ងៃនេះ មិនមានការថែមថយទេ គឺធ្វើតែម្តងនៅថ្ងៃ១៥កើតខែមាឃ នៅចំពោះមុខសង្ឃ១២៥០អង្គនេះឯង។ ដូច្នេះ ពុទ្ធឱវាទបាដិមោក្ខនេះ (ខ្ញុំប្រើពាក្យធម្មនុញ្ញ ឬជា ពុទ្ធធម្មនុញ្ញ ដែលខ្ញុំគិតថាមានឋានៈស្មើនឹងពាក្យ រដ្ឋធម្មនុញ្ញខាងផ្លូវរដ្ឋ) មិនមានការធ្វើវិសោធនកម្មទេ ដូច្នេះហើយបានជាខ្ញុំថាមានចំណាស់ជាងគេ និង មិនមាននរណាហ៊ានធ្វើវិសោធនកម្ម ព្រោះព្រះពុទ្ធអង្គបានកំណត់ទុករួចហើយ ថាមិនអាចកែប្រែបានទេ ។
ចំពោះពាក្យមួយម៉ាត់ទៀតគឺ ភិក្ខុនិងភិក្ខុនីបាដិមោក្ខ គឺជាគោលវិន័យឬច្បាប់ដែលមានលក្ខណៈជា Organic Law ឬ ក៏ជាក្រមព្រហ្មទណ្ឌដែលភិក្ខុនិងភិក្ខុនីត្រូវអនុវត្តតាមដើម្បីរួចផុតពីសេចក្តីទុក្ខ(ក្នុងសង្សារវដ្ត)។ បាដិមោក្ខនេះ ព្រះពុទ្ធអង្គអនុញ្ញាតអោយធ្វើវិសោធនកម្មបាន នូវសិក្ខាបទណាតូចៗ ដែលមិនត្រូវតាមសម័យជាដើម ដោយត្រូវយកគោលការណ៍ មហាបទេស៤ សម្រាប់ពិនិត្យលើការធ្វើវិសោធនកម្ម និងត្រូវសម្រេចដោយសង្ឃជាសមានឆន្ទ។ មានការជជែកគ្នាពីរឿងនេះបន្ទាប់ពីព្រះពុទ្ធអង្គទ្រង់ចូលបរិនិព្វាន តែមិនអាចរកសម្លេងតែមួយបាន ព្រោះនិយាមលើពាក្យថា សិក្ខាបទតូចតាច ត្រូវបាននិយាមដោយមតិខុសគ្នាច្រើនពេកនិងខុសគ្នាខ្លាំងពេក។ ព្រះសង្ឃដែលមានវ័យចំណាស់និងបួសបានយូរ ក៏សម្រេចមិនធ្វើវិសោធនកម្មលើសិក្ខាបទ ២២៧ដែលអនុវត្តដោយភិក្ខុ និង ៣១១ដែលអនុវត្តដោយភិក្ខុនី។ ពុទ្ធសាសនាបែបនេះ ត្រូវគេហៅថា ថេរវាទ ។ ចំណែកក្រុមទាំងឡាយដែលនិយមការកែប្រែ (គេហៅថា អាចារ្យវាទ) ក៏បានព្យាយាមធ្វើការថែមថយរៀងៗក្រុមខ្លួន លើភិក្ខុប្បាដិមោក្ខខ្លះ លើការពន្យល់ពាក្យបង្រៀនរបស់ព្រះពុទ្ធខ្លះ តាមការយល់របស់ក្រុមខ្លួន។ ជាផលវិបាក ពុទ្ធសាសនាបានបែកចេញជា១៨និកាយ ឬ 18 Schools of Thoughts ។ មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ យើងឮតែពាក្យ មហាយាន និង ហីនយាន (ថេរវាទ) តែប៉ុណ្ណោះ ។
អ្វីដែលខ្ញុំបញ្ចេញមតិនេះ គឺគ្រាន់តែចង់បង្ហាញអំពីឋានៈរបស់ពាក្យបាដិមោក្ខក្នុងពុទ្ធសាសនានិងពាក្យធម្មនុញ្ញរបស់ផ្លូវលោក ថាមានលក្ខណៈបែបណាដោយសង្ខេបតែប៉ុណ្ណោះ ដើម្បីដោះស្រាយមួយចំណែកទៅលើពាក្យដែលខ្ញុំបានសរសេរ (រូបទី១) ក្នុងឱកាសទិវារដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ។
លោកវិទូចុះផ្សាយព័ត៌មានអនឡាញ អំពីព្រះពុទ្ធសាសនាខ្មែរ និងព្រះពុទ្ធសាសនាអន្តរជាតិថ្មីៗ ដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់ប្រិយមិត្តអ្នកអាន និងជាពន្លឺក្នុងការត្រិះរិះពិចារណា ក្នុងការប្រព្រឹត្តទៅ នៃព្រះពុទ្ធសាសនាក្នុងសង្គម ។