 |
| សាស្ត្រាចារ្យ គួច គីឡេង ១៩៣០-១៩៧៥ ។ ប្រភព៖ ហ្វេសប៊ុក ប៊ី សោភ័ណ |
លោកវិទូ | ថ្ងៃ ៦᧬៧ ឆ្នាំកុរ ឯកស័ក ព.ស. ២៥៦៣ | ១៤ មិថុនា ២០១៩
មហា គួច គីឡេង (ជាមួយ មហា ឆាយ ផន) ជាសមណនិស្សិតខ្មែរដំបូងគេបង្អស់ ដែលបានបន្តការសិក្សាវិជ្ជាជាន់ខ្ពស់ នៅប្រទេសឥណ្ឌា ក្នុងសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម និងក្រោយមកបានក្លាយជាបញ្ញវន្តខ្មែរមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះបោះសំឡេង ក្នុងសម័យទាំងពីរនៃប្រទេសកម្ពុជាក្រោយបានឯករាជ្យ ជាសាស្ត្រាចារ្យពុទ្ធិកមហាវិទ្យាល័យព្រះសីហនុរាជ ក្នុងសម័យសង្គមរាស្ត្រានិយម និងជាអនុរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងអប់រំ ក្នុងសម័យខ្មែរសាធារណរដ្ឋ ។
មហា គួច គីឡេង កើតនៅថ្ងៃ ទី១៥ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៣០ នៅឃុំទឹកវិល ស្រុកស្អាង ខេត្តកណ្ដាល ក្នុងគ្រួសារកសិករមធ្យមមួយ ។ កាលពីកុមារ គួច គីឡេង បានសិក្សានៅសាលាបឋមសិក្សាបំពេញវិជ្ជាបារាំង-ខ្មែរ ។ លុះមានវ័យវឌ្ឍនាកាល ក៏បានបួសក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ក្នុងសំណាក់ ព្រះមុនីកោសល សូរ ហាយ (អធិបតីរងក្រុមជំនុំព្រះត្រៃបិដក) គង់នៅកុដិលេខ ៣៨ នៃវត្តឧណ្ណាលោម រាជធាធីភ្នំពេញ ។ មហា គួច គីឡេង បានសិក្សាភាសាបាលី រហូតដល់ចប់សាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ ក្នុងឆ្នាំ១៩៥៤ ។
នៅឆ្នាំ១៩៥៤ ទើបនឹងបានបញ្ចប់សាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ថ្មីៗ មហា គួច គីឡេង ត្រូវបានជ្រើសរើសឲ្យរៀនភាសាអង់គ្លេស ដើម្បីត្រៀមទៅរៀននៅប្រទេសឥណ្ឌា ។ នៅក្នុងអត្ថបទជីវប្រវត្តិរបស់ព្រះមុនីកោសល សូរ ហាយ ដែល មហា គួច គីឡេង បានសរសេរជាមួយ មហា អ៊ុង មាន (សិស្សរួមគ្រូ) ដែលចុះផ្សាយក្នុងទស្សនាវដ្ដីកម្ពុជសុរិយា ក្នុងឆ្នាំ១៩៦៧ បានរៀបរាប់អំពីដំណើរដើមទងមុននឹងទៅសិក្សានៅប្រទេសឥណ្ឌាយ៉ាងដូច្នេះថា៖
«ខ្ញុំព្រះករុណា ខ្ញុំបាទ កាលនៅជាបព្វជិត កំពុងរៀបចំដំណើរទៅរៀន ឯប្រទេសឥណ្ឌា ដោយសម្តេចព្រះសង្ឃរាជជ្រើសរើសរកលោក ដែលប្រឡងចេញពីសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ថ្មីៗ មានសញ្ញាប័ត្រពុទ្ធិកមធ្យមសិក្សាហើយ ឲ្យរៀនអក្សរអង់គ្លេស ដើម្បីអប់រំឲ្យចេះដឹងគួរសម នឹងបញ្ជូនទៅរៀននៅប្រទេសឥណ្ឌា ។ ក្នុងសម័យនោះ សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ខំខ្នះខ្នែងចាត់ចែងខ្លាំងណាស់ ដោយព្រះរាជហឫទ័យចង់ឲ្យសមណនិស្សិតជាតិខ្មែរ បានទៅរៀនប្រទេសឥណ្ឌា ទ្រង់បានធ្វើព្រះសង្ឃដីកាទាក់ទង និងព្រះរាជរដ្ឋាភិបាល ព្រមទាំងទូតឥណ្ឌា ទាល់តែបានសម្រេចសព្វគ្រប់ដូចបំណង ។»
«ក្នុងដំណើរចេញទៅប្រទេសឥណ្ឌា ជាលើកដំបូងបង្អស់នោះ ត្រូវលើខ្ញុំករុណា ខ្ញុំបាទ និង ព្រះមហា ឆាយ ផន ជាសិស្សនៃព្រះតេជព្រះគុណព្រះមុនីកោសល ព្រោះកាលនោះ លោកដែលបានប្រឡងចេញថ្មីៗ មានសញ្ញាប័ត្រពុទ្ធិកមធ្យមសិក្សានៃសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ ជាសិស្សនៃព្រះមុនីកោសលនោះមាន ៤ អង្គ សុទ្ធតែនៅក្នុងសំណាក់កុដិ លេខ ៣៨ ជាមួយគ្នា ជាសិស្សនៃព្រះមុនីកោសល ឃើញថាកុដិនេះមានលេខរៀង ៣៨ ត្រូវគ្នានឹងមង្គល ៣៨ ប្រការ ព្រោះហេតុដូច្នេះទេដឹង បានជាកុដិនេះមានជោគជ័យសិរីមង្គលគ្រាន់បើ ទាំងពួកក្មេងក្នុងកុដិនេះ ដែលរៀនអក្សរសាស្ត្រជាតិក្នុងសាលាខាងអាណាចក្រ ក៏បានការច្រើននាក់ដែរ ។ លុះដល់សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជ្រើសរើសរកសមណនិស្សិត ដើម្បីឲ្យទៅប្រទេសឥណ្ឌានោះ រើសបានទាំង ៤ អង្គ គឺ ១–ខ្ញុំករុណា ខ្ញុំបាទ “គួច គីឡេង” ២–មហា ឆាយ ផន ៣–មហា អ៊ុង មាន ៤–មហា សោម ងន ។ ប៉ុន្តែនៅសម័យនោះ លោកដែលបានទៅឥណ្ឌា លើកដំបូងនោះតែពីររូបសិន គឺ គួច គីឡេង ១ ឆាយ ផន ១ ក្រៅពីនេះចាំទៅលើកក្រោយទៀត ។»
«នៅឱកាសដ៏ខ្លីមុនពេលចេញដំណើរទៅប្រទេសឥណ្ឌា ៣ ថ្ងៃ ព្រះតេជព្រះគុណព្រះមុនីកោសល បានឲ្យឱវាទជាខ្លឹមសារល្អៗណាស់ ព្រមទាំងឲ្យពរចំពោះខ្ញុំករុណា ខ្ញុំបាទ ជាសិស្សកាលនៅជាបព្វជិត ជាពិសេសត្រង់ឱវាទខាងចុងថា "លោក កាលបើបានរៀនវិជ្ជាណាមួយសម្រេចហើយ ត្រឡប់មកប្រទេសយើងវិញ លោកកុំសឹក លោកត្រូវប្រើគំនិតឲ្យវែងឆ្ងាយ កុំបណ្ដោយគំនិតឲ្យគិតខុសគិតខ្លី គួរនៅជាបព្វជិតបម្រើព្រះពុទ្ធសាសនា ទើបប្រសើរជាងការបម្រើកាមគុណ ព្រោះថាគ្រហស្ថអ្នកបម្រើកាមគុណមានច្រើននាក់ណាស់ហើយ មិនខ្លះទេ" ប៉ុណ្ណេះជាដើម ។»
កាលនោះ មហា គួច គីឡេង បានបន្តការសិក្សាវិជ្ជាជាន់ខ្ពស់ នៅប្រទេសឥណ្ឌា ដោយមានការជួយឧបត្តម្ភពីមូលនិធិអាស៊ី និងការទំនុកបម្រុងជួយផ្តល់អាហារូបករណ៍ពីពុទ្ធិកសមាគមកម្ពុជរដ្ឋផង ។
ពេលទៅដល់ប្រទេសឥណ្ឌាដំបូង មហា គួច គីឡេង បានសិក្សាបំពេញវិជ្ជាខាងព្រះពុទ្ធសាសនា នៅអសោកវិហារ រាជធានីញូវដែល្លី ក្នុងសម្នាក់ព្រះធម្មវរៈ មហាថេរៈ (បែល ឡុង) ។ កាលកំពុងសិក្សាបំពេញវិជ្ជានៅអសោកវិហារ ឬវត្តអសោកនោះ ព្រះអង្គបានសរសេរអត្ថបទមួយ ផ្ញើទៅទស្សនាវដ្ដីមិត្តសាលបាលី ដើម្បីចុះផ្សាយ (១៣ សីហា ១៩៥៤/២៤៩៧) មានចំណងជើងថា «ដំណឹងពីជម្ពូទ្វីប» ។ ទស្សនាវដ្ដីចាត់ទុកអត្ថបទនោះថា ជាអត្ថបទពិសេស ស្តីពីទ្រឹស្តីលើសាសនា ការសិក្សា និងវប្បធម៌ នៃជម្ពូទ្វីប ។ ព្រះអង្គបានរៀបរាប់យ៉ាងក្បោះក្បាយ អំពីប្រវត្តិព្រះពុទ្ធសាសនា ទាក់ទងនឹងព្រះបាទធម្មាសោក ការសាបសូន្យ និងការរើបឡើងវិញ ដោយសារអនាគារិកធម្មបាលឧបាសក ជាតិស្រីលង្កា ក្នុងស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ន នៅជម្ពូទ្វីប, វត្តមានរបស់សាសនាគ្រិស្ត តាមរយៈជាតិពរទុយគេស៍ និងអាណានិគមអង់គ្លេស, ជម្លោះសាសនារវាងហិណ្ឌូ និងមូស្លីម, និងការចាប់កំណើតសាសនាសិក្ខ ។ ព្រះអង្គបានមើលឃើញថា ជនជាតិឥណ្ឌា ដែលស្ថិតនៅក្រោមអាណានិគមអង់គ្លេស អស់ ១៩០ ឆ្នាំ ពុំបានផ្តិតចម្លងយកឥទ្ធិពលអាណានិគមទាំងអស់ទេ ។ ព្រះអង្គលើកឡើងថា៖
«ការសិក្សាតាមកាលៈទេសៈជាសម័យបច្ចុប្បន្ន ក៏ជនជាតិឥណ្ឌៀបានទទួលអារ្យធម៌នឹងវឌ្ឍនធម៌ខ្ពស់ជាងគេដែរនៅក្នុងអាស៊ីទ្វីបនេះ ។ តាំងពីជំនាន់អង់គ្លេសចូលមកពង្រីកអាណាចក្រ បាននាំយកអារ្យធម៌, វឌ្ឍនធម៌ នឹងសីលធម៌ មកផ្សាយផង ដើម្បីទុកឲ្យជនជាតិឥណ្ឌៀ ប៉ុន្តែឥណ្ឌៀមិនបានផ្ដិតចម្លងយកទាំងអស់ទេ យកតែរបស់ណាដែលខានពុំបាន ដូចជាកាសិក្សា, តិចនិក មានការបង្កើតយានជំនិះ តាមផ្លូវអាកាស ផ្លូវទឹក, ផ្លូវគោក, ធ្វើអគ្គិសនី, ឬក៏ពាណិជ្ជកម្ម, ឧស្សាហកម្ម ជាដើមប៉ុណ្ណោះឯង ។ ឯអារ្យធម៌មានការស៊ីចុក, ស្លៀកពាក់ជាដើម នឹង សីលធម៌ ឥណ្ឌៀមិនបានផ្ដិតយកផងទេ ។ សីលធម៌ ឫកមារយាទរបស់ឥណ្ឌៀ អន់ណាស់តែអារ្យធម៌ បានចំរើនគួរសម ព្រោះចេះផ្សាយឲ្យចូលទៅក្នុងឱរ៉ុបបាន ។ គេឃើញនៅពាសពេញទីក្រុងដែល្ហី (Delhi) មានស្រីអង់គ្លេស អាមេរិក ស្លៀករុំព័ទ្ធជាបែបឥណ្ឌៀ ។»
ក្នុងឆ្នាំ១៩៥៥ មហា គួច គីឡេង បានទៅសិក្សាបំពេញវិជ្ជា នៅបណ្ឌិត្យសភាអន្តរជាតិនៃវប្បធម៌ឥណ្ឌា ក្រុងនាគបុរៈ រដ្ឋមហារាស្ត្រៈ (International Academy of Indian Culture, Nagpur) ។ នៅទីនោះ ព្រះអង្គបានសរសេរអត្ថបទបីទៀតជាបន្តបន្ទាប់ ផ្ញើទៅទស្សនាវដ្ដីមិត្តសាលាបាលី ក្រោមចំណងជើងថា «ដំណឹងពីជម្ពូទ្វីប៖ សង្ខេបន័យសាសនាព្រាហ្មណ៍» ចុះថ្ងៃទី ២៣ មិនុនា ១៩៥៥/២៤៩៨, អត្ថបទបកប្រែពីទស្សនាវដ្ដីមហាពោធិសមាគមជម្ពូទ្វីប ស្តីពី «កម្មវិធីវិសាខបូជាសម្រាប់ ព.ស. ២៥០០» ចុះថ្ងៃទី ១៦ កក្កដា ១៩៥៥/២៤៩៨ និងមួយទៀតមានលក្ខណៈជាលិខិត ចុះថ្ងៃទី ៣០ សីហា ១៩៥៥/២៤៩៨ ។
ក្នុងអត្ថបទទី ១ ភិក្ខុ គួច គីឡេង បានបកស្រាយអត្ថន័យសាសនាព្រាហ្មណ៍ថា សាសនាព្រាហ្មណ៍ជាសាសនាមួយ ចាស់ទុំជាងគេទាំងអស់ក្នុងពិភពលោក, ចាស់មែនទែន ទាល់តែអ្នកកាន់សាសនាខ្លួនឯងលែងដឹងថា សាសនាខ្លួនមានអាយុប៉ុន្មានហើយ គ្រាន់តែដឹងថា សាសនារបស់ខ្លួនកើតឡើងដោយអាទិទេព ដែលអ្នកបង្កើតដែនទឹកដែនដីសម្រាប់លោកទាំងបីគឺ មនុស្សលោក ទេវលោក និងនរកលោក ប៉ុណ្ណោះ ។ សាសនានេះបានជាគេហៅថា សាសនាព្រាហ្មណ៍ ព្រោះសាសនានេះលើកដម្កើងតែជនជាតិព្រាហ្មណ៍ជាជនប្រសើរផុត ដទៃពីនេះសុទ្ធតែជាជនជាតិថោកទាមទាំងអស់ ។ ក្នុងត្រៃវេទ គម្ពីរសាសនាព្រាហ្មណ៍មាននិយាយថា «ជនជាតិព្រាហ្មណ៍ជាខ្សែស្រឡាយរបស់ព្រះព្រហ្មៗបានបញ្ជូនពួកនេះ មកឲ្យកើតក្នុងពិភពលោក ដើម្បីត្រូវត្រាសាសនារបស់ខ្លួន» ។ សាសនានេះគេហៅថា «សាសនាព្រហ្មញ្ញ ឬព្រហ្មញ្ញសាសនា» ក៏បាន ព្រោះមានព្រហ្មជាធំ ជាជីជូនជីតារបស់ពួកព្រាហ្មណ៍ ឬនិងហៅថា «សាសនាឥណ្ឌូ» ក៏បានទៀត ព្រោះជនជាតិដែលកាន់សាសនានេះ បានវាតអាតអំណាចធំៗ មុនដំបូងបំផុតនៅតាមឆ្នេរស្ទឹងសិន្ធុ ហើយស្ទឹងនេះក្លាយឈ្មោះទៅជាហិណ្ឌូទល់មកសព្វថ្ងៃនេះ ហើយគេនិយមនៅសាសនានេះថា «សាសនាហិណ្ឌូ» ។
ក្នុងអត្ថបទទី ២ របស់ ភិក្ខុ គួច គីឡេង លោកបានរៀបរាបអំពីកម្មវិធីវិសាខបូជានៅឥណ្ឌា និងបានកោតសរសើររដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌា ដែលមិនមែនជារដ្ឋពុទ្ធសាសនាសោះ បានចំណាយថវិកាជាតិ ៥.០០០.០០០. (៥ លាន) រូពី (រូបិយ៍) សម្រាប់ពុទ្ធវិសាខបូជាគម្រាប់ ព.ស. ២៥០០ ក្នុងឆ្នាំ១៩៥៦ ខាងមុខ ដើម្បីជាកិត្តិយសរបស់ជម្ពូទ្វីប ។ ដំណឹងនេះធ្វើឲ្យលោក នឹកគិតដល់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ថាតើមានគ្រោងការថានឹងរៀបចំពិធីបុណ្យបែបណាដែរ ត្រូវចំណាយប្រាក់ថវិកាជាតិសម្រាប់វិសាខបូជាយ៉ាងណា បើប្រទេសកម្ពុជាជាប្រទេសកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាទាំងស្រុង ព្រមទាំងមានត្រាទុកក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថា «ព្រះពុទ្ធសាសនាជាសាសនាសម្រាប់កម្ពុជរដ្ឋ» ផង ។ (១)
ក្នុងអត្ថបទទី ៣ ភិក្ខុ គួច គីឡេង បានថ្លែងចំណាប់អារម្មណ៍ អំពីទស្សនាវដ្ដីមិត្តសាលាបាលី និងគាំទ្រឲ្យមានការចុះផ្សាយអត្ថបទជាភាសាបាលីផង ក្នុងទស្សនាវដ្តីនេះ ដោយបានប្រៀបធៀបនឹងទស្សនាវដ្ដីឥណ្ឌាមួយចំនួនដែលគេបានធ្វើអ៊ីចឹង ។ នៅចុងបញ្ចប់នៃអត្ថបទជាលិខិតនេះ លោកបានយល់ឃើញថា៖
«បានជាជាតិក្លឹង្គធ្វើការមានសេចក្តីចំរើនខ្លាំងណាស់ ព្រោះជនជាតិនេះ មិនចូលចិត្តចម្លងបែបផែនពីជាតិគេទេ ដូចជាស្លៀកពាក់, ស៊ីចុក ឬកាន់សាសនាជាដើម គ្រាន់តែទៅរៀនពីប្រទេសគេប៉ុណ្ណោះ ដល់ត្រឡប់មកប្រទេសខ្លួនវិញ ស្រាតចោលទាំងអស់ ស្លៀកសំពត់ចងក្បិនវិញ ។ ឯសាសនាទៀតសោត ទោះបីត្រូវឬខុស ក៏ចេះតែកាន់ឲ្យទាល់តែឃើញស-ខ្មៅ ព្រោះគេថាធ្វើបែបនេះ ទើបអាចរកឥស្សរភាពរបស់ជាតិនឹងសាសនាឃើញ ។»
មហា គួច គីឡេង កើតនៅថ្ងៃ ទី១៥ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៣០ នៅឃុំទឹកវិល ស្រុកស្អាង ខេត្តកណ្ដាល ក្នុងគ្រួសារកសិករមធ្យមមួយ ។ កាលពីកុមារ គួច គីឡេង បានសិក្សានៅសាលាបឋមសិក្សាបំពេញវិជ្ជាបារាំង-ខ្មែរ ។ លុះមានវ័យវឌ្ឍនាកាល ក៏បានបួសក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ក្នុងសំណាក់ ព្រះមុនីកោសល សូរ ហាយ (អធិបតីរងក្រុមជំនុំព្រះត្រៃបិដក) គង់នៅកុដិលេខ ៣៨ នៃវត្តឧណ្ណាលោម រាជធាធីភ្នំពេញ ។ មហា គួច គីឡេង បានសិក្សាភាសាបាលី រហូតដល់ចប់សាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ ក្នុងឆ្នាំ១៩៥៤ ។
នៅឆ្នាំ១៩៥៤ ទើបនឹងបានបញ្ចប់សាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ថ្មីៗ មហា គួច គីឡេង ត្រូវបានជ្រើសរើសឲ្យរៀនភាសាអង់គ្លេស ដើម្បីត្រៀមទៅរៀននៅប្រទេសឥណ្ឌា ។ នៅក្នុងអត្ថបទជីវប្រវត្តិរបស់ព្រះមុនីកោសល សូរ ហាយ ដែល មហា គួច គីឡេង បានសរសេរជាមួយ មហា អ៊ុង មាន (សិស្សរួមគ្រូ) ដែលចុះផ្សាយក្នុងទស្សនាវដ្ដីកម្ពុជសុរិយា ក្នុងឆ្នាំ១៩៦៧ បានរៀបរាប់អំពីដំណើរដើមទងមុននឹងទៅសិក្សានៅប្រទេសឥណ្ឌាយ៉ាងដូច្នេះថា៖
«ខ្ញុំព្រះករុណា ខ្ញុំបាទ កាលនៅជាបព្វជិត កំពុងរៀបចំដំណើរទៅរៀន ឯប្រទេសឥណ្ឌា ដោយសម្តេចព្រះសង្ឃរាជជ្រើសរើសរកលោក ដែលប្រឡងចេញពីសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ថ្មីៗ មានសញ្ញាប័ត្រពុទ្ធិកមធ្យមសិក្សាហើយ ឲ្យរៀនអក្សរអង់គ្លេស ដើម្បីអប់រំឲ្យចេះដឹងគួរសម នឹងបញ្ជូនទៅរៀននៅប្រទេសឥណ្ឌា ។ ក្នុងសម័យនោះ សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ខំខ្នះខ្នែងចាត់ចែងខ្លាំងណាស់ ដោយព្រះរាជហឫទ័យចង់ឲ្យសមណនិស្សិតជាតិខ្មែរ បានទៅរៀនប្រទេសឥណ្ឌា ទ្រង់បានធ្វើព្រះសង្ឃដីកាទាក់ទង និងព្រះរាជរដ្ឋាភិបាល ព្រមទាំងទូតឥណ្ឌា ទាល់តែបានសម្រេចសព្វគ្រប់ដូចបំណង ។»
«ក្នុងដំណើរចេញទៅប្រទេសឥណ្ឌា ជាលើកដំបូងបង្អស់នោះ ត្រូវលើខ្ញុំករុណា ខ្ញុំបាទ និង ព្រះមហា ឆាយ ផន ជាសិស្សនៃព្រះតេជព្រះគុណព្រះមុនីកោសល ព្រោះកាលនោះ លោកដែលបានប្រឡងចេញថ្មីៗ មានសញ្ញាប័ត្រពុទ្ធិកមធ្យមសិក្សានៃសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ ជាសិស្សនៃព្រះមុនីកោសលនោះមាន ៤ អង្គ សុទ្ធតែនៅក្នុងសំណាក់កុដិ លេខ ៣៨ ជាមួយគ្នា ជាសិស្សនៃព្រះមុនីកោសល ឃើញថាកុដិនេះមានលេខរៀង ៣៨ ត្រូវគ្នានឹងមង្គល ៣៨ ប្រការ ព្រោះហេតុដូច្នេះទេដឹង បានជាកុដិនេះមានជោគជ័យសិរីមង្គលគ្រាន់បើ ទាំងពួកក្មេងក្នុងកុដិនេះ ដែលរៀនអក្សរសាស្ត្រជាតិក្នុងសាលាខាងអាណាចក្រ ក៏បានការច្រើននាក់ដែរ ។ លុះដល់សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជ្រើសរើសរកសមណនិស្សិត ដើម្បីឲ្យទៅប្រទេសឥណ្ឌានោះ រើសបានទាំង ៤ អង្គ គឺ ១–ខ្ញុំករុណា ខ្ញុំបាទ “គួច គីឡេង” ២–មហា ឆាយ ផន ៣–មហា អ៊ុង មាន ៤–មហា សោម ងន ។ ប៉ុន្តែនៅសម័យនោះ លោកដែលបានទៅឥណ្ឌា លើកដំបូងនោះតែពីររូបសិន គឺ គួច គីឡេង ១ ឆាយ ផន ១ ក្រៅពីនេះចាំទៅលើកក្រោយទៀត ។»
«នៅឱកាសដ៏ខ្លីមុនពេលចេញដំណើរទៅប្រទេសឥណ្ឌា ៣ ថ្ងៃ ព្រះតេជព្រះគុណព្រះមុនីកោសល បានឲ្យឱវាទជាខ្លឹមសារល្អៗណាស់ ព្រមទាំងឲ្យពរចំពោះខ្ញុំករុណា ខ្ញុំបាទ ជាសិស្សកាលនៅជាបព្វជិត ជាពិសេសត្រង់ឱវាទខាងចុងថា "លោក កាលបើបានរៀនវិជ្ជាណាមួយសម្រេចហើយ ត្រឡប់មកប្រទេសយើងវិញ លោកកុំសឹក លោកត្រូវប្រើគំនិតឲ្យវែងឆ្ងាយ កុំបណ្ដោយគំនិតឲ្យគិតខុសគិតខ្លី គួរនៅជាបព្វជិតបម្រើព្រះពុទ្ធសាសនា ទើបប្រសើរជាងការបម្រើកាមគុណ ព្រោះថាគ្រហស្ថអ្នកបម្រើកាមគុណមានច្រើននាក់ណាស់ហើយ មិនខ្លះទេ" ប៉ុណ្ណេះជាដើម ។»
កាលនោះ មហា គួច គីឡេង បានបន្តការសិក្សាវិជ្ជាជាន់ខ្ពស់ នៅប្រទេសឥណ្ឌា ដោយមានការជួយឧបត្តម្ភពីមូលនិធិអាស៊ី និងការទំនុកបម្រុងជួយផ្តល់អាហារូបករណ៍ពីពុទ្ធិកសមាគមកម្ពុជរដ្ឋផង ។
ពេលទៅដល់ប្រទេសឥណ្ឌាដំបូង មហា គួច គីឡេង បានសិក្សាបំពេញវិជ្ជាខាងព្រះពុទ្ធសាសនា នៅអសោកវិហារ រាជធានីញូវដែល្លី ក្នុងសម្នាក់ព្រះធម្មវរៈ មហាថេរៈ (បែល ឡុង) ។ កាលកំពុងសិក្សាបំពេញវិជ្ជានៅអសោកវិហារ ឬវត្តអសោកនោះ ព្រះអង្គបានសរសេរអត្ថបទមួយ ផ្ញើទៅទស្សនាវដ្ដីមិត្តសាលបាលី ដើម្បីចុះផ្សាយ (១៣ សីហា ១៩៥៤/២៤៩៧) មានចំណងជើងថា «ដំណឹងពីជម្ពូទ្វីប» ។ ទស្សនាវដ្ដីចាត់ទុកអត្ថបទនោះថា ជាអត្ថបទពិសេស ស្តីពីទ្រឹស្តីលើសាសនា ការសិក្សា និងវប្បធម៌ នៃជម្ពូទ្វីប ។ ព្រះអង្គបានរៀបរាប់យ៉ាងក្បោះក្បាយ អំពីប្រវត្តិព្រះពុទ្ធសាសនា ទាក់ទងនឹងព្រះបាទធម្មាសោក ការសាបសូន្យ និងការរើបឡើងវិញ ដោយសារអនាគារិកធម្មបាលឧបាសក ជាតិស្រីលង្កា ក្នុងស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ន នៅជម្ពូទ្វីប, វត្តមានរបស់សាសនាគ្រិស្ត តាមរយៈជាតិពរទុយគេស៍ និងអាណានិគមអង់គ្លេស, ជម្លោះសាសនារវាងហិណ្ឌូ និងមូស្លីម, និងការចាប់កំណើតសាសនាសិក្ខ ។ ព្រះអង្គបានមើលឃើញថា ជនជាតិឥណ្ឌា ដែលស្ថិតនៅក្រោមអាណានិគមអង់គ្លេស អស់ ១៩០ ឆ្នាំ ពុំបានផ្តិតចម្លងយកឥទ្ធិពលអាណានិគមទាំងអស់ទេ ។ ព្រះអង្គលើកឡើងថា៖
«ការសិក្សាតាមកាលៈទេសៈជាសម័យបច្ចុប្បន្ន ក៏ជនជាតិឥណ្ឌៀបានទទួលអារ្យធម៌នឹងវឌ្ឍនធម៌ខ្ពស់ជាងគេដែរនៅក្នុងអាស៊ីទ្វីបនេះ ។ តាំងពីជំនាន់អង់គ្លេសចូលមកពង្រីកអាណាចក្រ បាននាំយកអារ្យធម៌, វឌ្ឍនធម៌ នឹងសីលធម៌ មកផ្សាយផង ដើម្បីទុកឲ្យជនជាតិឥណ្ឌៀ ប៉ុន្តែឥណ្ឌៀមិនបានផ្ដិតចម្លងយកទាំងអស់ទេ យកតែរបស់ណាដែលខានពុំបាន ដូចជាកាសិក្សា, តិចនិក មានការបង្កើតយានជំនិះ តាមផ្លូវអាកាស ផ្លូវទឹក, ផ្លូវគោក, ធ្វើអគ្គិសនី, ឬក៏ពាណិជ្ជកម្ម, ឧស្សាហកម្ម ជាដើមប៉ុណ្ណោះឯង ។ ឯអារ្យធម៌មានការស៊ីចុក, ស្លៀកពាក់ជាដើម នឹង សីលធម៌ ឥណ្ឌៀមិនបានផ្ដិតយកផងទេ ។ សីលធម៌ ឫកមារយាទរបស់ឥណ្ឌៀ អន់ណាស់តែអារ្យធម៌ បានចំរើនគួរសម ព្រោះចេះផ្សាយឲ្យចូលទៅក្នុងឱរ៉ុបបាន ។ គេឃើញនៅពាសពេញទីក្រុងដែល្ហី (Delhi) មានស្រីអង់គ្លេស អាមេរិក ស្លៀករុំព័ទ្ធជាបែបឥណ្ឌៀ ។»
ក្នុងឆ្នាំ១៩៥៥ មហា គួច គីឡេង បានទៅសិក្សាបំពេញវិជ្ជា នៅបណ្ឌិត្យសភាអន្តរជាតិនៃវប្បធម៌ឥណ្ឌា ក្រុងនាគបុរៈ រដ្ឋមហារាស្ត្រៈ (International Academy of Indian Culture, Nagpur) ។ នៅទីនោះ ព្រះអង្គបានសរសេរអត្ថបទបីទៀតជាបន្តបន្ទាប់ ផ្ញើទៅទស្សនាវដ្ដីមិត្តសាលាបាលី ក្រោមចំណងជើងថា «ដំណឹងពីជម្ពូទ្វីប៖ សង្ខេបន័យសាសនាព្រាហ្មណ៍» ចុះថ្ងៃទី ២៣ មិនុនា ១៩៥៥/២៤៩៨, អត្ថបទបកប្រែពីទស្សនាវដ្ដីមហាពោធិសមាគមជម្ពូទ្វីប ស្តីពី «កម្មវិធីវិសាខបូជាសម្រាប់ ព.ស. ២៥០០» ចុះថ្ងៃទី ១៦ កក្កដា ១៩៥៥/២៤៩៨ និងមួយទៀតមានលក្ខណៈជាលិខិត ចុះថ្ងៃទី ៣០ សីហា ១៩៥៥/២៤៩៨ ។
ក្នុងអត្ថបទទី ១ ភិក្ខុ គួច គីឡេង បានបកស្រាយអត្ថន័យសាសនាព្រាហ្មណ៍ថា សាសនាព្រាហ្មណ៍ជាសាសនាមួយ ចាស់ទុំជាងគេទាំងអស់ក្នុងពិភពលោក, ចាស់មែនទែន ទាល់តែអ្នកកាន់សាសនាខ្លួនឯងលែងដឹងថា សាសនាខ្លួនមានអាយុប៉ុន្មានហើយ គ្រាន់តែដឹងថា សាសនារបស់ខ្លួនកើតឡើងដោយអាទិទេព ដែលអ្នកបង្កើតដែនទឹកដែនដីសម្រាប់លោកទាំងបីគឺ មនុស្សលោក ទេវលោក និងនរកលោក ប៉ុណ្ណោះ ។ សាសនានេះបានជាគេហៅថា សាសនាព្រាហ្មណ៍ ព្រោះសាសនានេះលើកដម្កើងតែជនជាតិព្រាហ្មណ៍ជាជនប្រសើរផុត ដទៃពីនេះសុទ្ធតែជាជនជាតិថោកទាមទាំងអស់ ។ ក្នុងត្រៃវេទ គម្ពីរសាសនាព្រាហ្មណ៍មាននិយាយថា «ជនជាតិព្រាហ្មណ៍ជាខ្សែស្រឡាយរបស់ព្រះព្រហ្មៗបានបញ្ជូនពួកនេះ មកឲ្យកើតក្នុងពិភពលោក ដើម្បីត្រូវត្រាសាសនារបស់ខ្លួន» ។ សាសនានេះគេហៅថា «សាសនាព្រហ្មញ្ញ ឬព្រហ្មញ្ញសាសនា» ក៏បាន ព្រោះមានព្រហ្មជាធំ ជាជីជូនជីតារបស់ពួកព្រាហ្មណ៍ ឬនិងហៅថា «សាសនាឥណ្ឌូ» ក៏បានទៀត ព្រោះជនជាតិដែលកាន់សាសនានេះ បានវាតអាតអំណាចធំៗ មុនដំបូងបំផុតនៅតាមឆ្នេរស្ទឹងសិន្ធុ ហើយស្ទឹងនេះក្លាយឈ្មោះទៅជាហិណ្ឌូទល់មកសព្វថ្ងៃនេះ ហើយគេនិយមនៅសាសនានេះថា «សាសនាហិណ្ឌូ» ។
ក្នុងអត្ថបទទី ២ របស់ ភិក្ខុ គួច គីឡេង លោកបានរៀបរាបអំពីកម្មវិធីវិសាខបូជានៅឥណ្ឌា និងបានកោតសរសើររដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌា ដែលមិនមែនជារដ្ឋពុទ្ធសាសនាសោះ បានចំណាយថវិកាជាតិ ៥.០០០.០០០. (៥ លាន) រូពី (រូបិយ៍) សម្រាប់ពុទ្ធវិសាខបូជាគម្រាប់ ព.ស. ២៥០០ ក្នុងឆ្នាំ១៩៥៦ ខាងមុខ ដើម្បីជាកិត្តិយសរបស់ជម្ពូទ្វីប ។ ដំណឹងនេះធ្វើឲ្យលោក នឹកគិតដល់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ថាតើមានគ្រោងការថានឹងរៀបចំពិធីបុណ្យបែបណាដែរ ត្រូវចំណាយប្រាក់ថវិកាជាតិសម្រាប់វិសាខបូជាយ៉ាងណា បើប្រទេសកម្ពុជាជាប្រទេសកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាទាំងស្រុង ព្រមទាំងមានត្រាទុកក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថា «ព្រះពុទ្ធសាសនាជាសាសនាសម្រាប់កម្ពុជរដ្ឋ» ផង ។ (១)
ក្នុងអត្ថបទទី ៣ ភិក្ខុ គួច គីឡេង បានថ្លែងចំណាប់អារម្មណ៍ អំពីទស្សនាវដ្ដីមិត្តសាលាបាលី និងគាំទ្រឲ្យមានការចុះផ្សាយអត្ថបទជាភាសាបាលីផង ក្នុងទស្សនាវដ្តីនេះ ដោយបានប្រៀបធៀបនឹងទស្សនាវដ្ដីឥណ្ឌាមួយចំនួនដែលគេបានធ្វើអ៊ីចឹង ។ នៅចុងបញ្ចប់នៃអត្ថបទជាលិខិតនេះ លោកបានយល់ឃើញថា៖
«បានជាជាតិក្លឹង្គធ្វើការមានសេចក្តីចំរើនខ្លាំងណាស់ ព្រោះជនជាតិនេះ មិនចូលចិត្តចម្លងបែបផែនពីជាតិគេទេ ដូចជាស្លៀកពាក់, ស៊ីចុក ឬកាន់សាសនាជាដើម គ្រាន់តែទៅរៀនពីប្រទេសគេប៉ុណ្ណោះ ដល់ត្រឡប់មកប្រទេសខ្លួនវិញ ស្រាតចោលទាំងអស់ ស្លៀកសំពត់ចងក្បិនវិញ ។ ឯសាសនាទៀតសោត ទោះបីត្រូវឬខុស ក៏ចេះតែកាន់ឲ្យទាល់តែឃើញស-ខ្មៅ ព្រោះគេថាធ្វើបែបនេះ ទើបអាចរកឥស្សរភាពរបស់ជាតិនឹងសាសនាឃើញ ។»
ប្រហែលជាមួយឆ្នាំក្រោយមក (១៩៥៦) ភិក្ខុ គួច គីឡេង បានចូលរៀនថ្នាក់បរិញ្ញាប័ត្រ នៅសាកលវិទ្យាល័យដែល្លី (ឌី.យូ.) ដ៏ល្បីល្បាញមួយ នៅទីក្រុងដែល្លី ។ ក្នុងឆ្នាំ១៩៥៩ លោកបានទទួលសញ្ញាប័ត្របរិញ្ញា ផ្នែកអក្សរសាស្ត្រ, វិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ, ទស្សនវិជ្ជា និង ប្រវត្តិសាស្ត្រ ពីសាកលវិទ្យាល័យនេះ ។ ក្នុងកំឡុងនៃការសិក្សានៅសាកលវិទ្យាល័យ ឌី.យូ. នេះ ភិក្ខុ គួច គីឡេង ធ្លាប់បានចូលរួមកម្មវិធីទេសចរណ៍រដូវក្តៅ នៅកស្មីរ៍ ជាមួយនឹងនិស្សិតអន្តរជាតិ ចំនួន ៩១ នាក់ មកពី ៣១ ប្រទេស ។ កម្មវិធីនេះត្រូវបានរៀបចំនិងឧបត្តម្ភដោយ ក្រុមប្រឹក្សាឥណ្ឌាដើម្បីទំនាក់ទំនងវប្បធម៌ (អាយ.ស៊ី.ស៊ី.អ័រ.) នៅខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៥៨ ។
នៅពេលនោះ ភិក្ខុ គួច គីឡេង បានសរសេរអត្ថបទខ្លីមួយមានចំណងជើងថា «វិស្សមកាលរបស់ខ្ញុំនៅកស្មីរ៍» ឬ «My Holiday in Kashmir» ដែលពិពណ៌នា អំពីផ្ទាំងទស្សនីយភាពដ៏ស្រស់ត្រកាលនៃតំបន់កស្មីរ៍ និងរៀបរាប់ពីបទពិសោធន៍ និងអត្ថប្រយោជន៍ នៃដំណើរទេសចរណ៍នោះថា «ខ្ញុំជឿជាក់ថា ការធ្វើដំណើរ គឺជាផ្នែកមួយដ៏ចាំបាច់ នៃការសិក្សាអប់រំ ។» លោកបន្តទៀតថា «វាផ្ដល់ឲ្យអ្នកធ្វើដំណើរ នូវចំណេះដឹងពិតប្រាកដ អំពីប្រទេសមួយ ។» អត្ថបទរបស់លោក ជាភាសាអង់គ្លេសយ៉ាងស្ទាត់ជំនាញ ដែលមានជាងពីរទំព័រ ត្រូវបានចុះផ្សាយក្នុងទិន្នានុប្បវត្តិ វប្បធម៌អាស៊ី-ឥណ្ឌា វ៉ូលូម ទី ៧ ខែ មករា ឆ្នាំ១៩៥៩ បោះពុម្ពផ្សាយដោយ អាយ.ស៊ី.ស៊ី.អ័រ ។
ក្រោយបញ្ចប់ដំណើរចម្លងធម៌ ពោលគឺការស្វែងរកចំណេះដឹង យ៉ាងទូលំទូលាយ ទាំងផ្លូវលោកផ្លូវធម៌ពីជម្ពូទ្វីប ភិក្ខុ គួច គីឡេង ក៏បានធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍វិញ ។ ក្រោយពីមាតុភូមិនិវត្តន៍វិញមិនយូរប៉ុន្មាន ដោយអស់និស្ស័យជាបព្វជិត (ខុសបណ្ដាំព្រះគ្រូព្រះមុនីកោសល សូរ ហាយ ដែលប្រាថ្នាចង់ឲ្យលោកកុំសឹក) ភិក្ខុ គួច គីឡេង បានលាចាកសិក្ខាបទ ទៅជាឃរាវាសវិញ ។
ហើយបន្ទាប់មកទៀត លោក គួច គីឡេង បានបន្តការសិក្សា នៅសាកលវិទ្យាល័យអូហៃយ៉ូ សហរដ្ឋម៉េរិក រហូតដល់បានទទួលសញ្ញាប័ត្រអនុបណ្ឌិតផ្នែកសិក្សាធិការអប់រំជាតិ ។ លោក គួច គីឡេង បានធ្វើជាសាស្ត្រាចារ្យពុទ្ធិកមហាវិទ្យាល័យព្រះសីហនុរាជ និងជាសមាជិកនៃពុទ្ធិកសមាគមកម្ពុជរដ្ឋ ។ គាត់បង្រៀនភាសាអង់គ្លេស តាំងពីឆ្នាំ១៩៦០ មក ហើយបានធ្វើកម្មសិក្សា ជាច្រើនលើកនៅវិជ្ជាស្ថានអន្តរជាតិទាំងឡាយ ដោយបូករួមទាំងការស្រាវជ្រាវផ្ទាល់របស់លោកផង ។
តួយ៉ាង លោក គួច គីឡេង បានចូលរួមជាសមាជិក នៃគណៈប្រតិភូប្រទេសកម្ពុជា ដែលមានសមាសភាព ៣ រូប, ២ រូបទៀតគឺ លោក ស៊ិន បុប្ផកោ, រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងធម្មការ និងសាសនសិក្សាធិការ ប្រធាន, និង លោក រ៉ាយ ល្មុត តំណាងរាស្ត្រ, ប្រធាននៃពុទ្ធិកសមាគមពិភពលោកមជ្ឈមណ្ឌលភូមិភាគកម្ពុជរដ្ឋ សមាជិក ក្នុង «សន្និសីទសាកលលោករវាងអ្នកកាន់សាសនាដើម្បីសន្តិភាព» ដែលបានធ្វើនៅក្រុងក្យូតូ ប្រទេសជប៉ុន ថ្ងៃទី ២៥-២៨ កក្កដា ១៩៦១ ។
ក្នុងសម័យខ្មែរសាធារណរដ្ឋ លោក គួច គីឡេង បានធ្វើជាសាស្រ្តាចារ្យ នៃវិទ្យាល័យក្រុងតាខ្មៅ និងបានឡើងឋានៈជាអនុរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងអប់រំ ។ នៅថ្ងៃទី ៥-១២ កក្កដា ១៩៧២ ក្នុងតំណែងនេះ លោកបានចូលរួម ក្នុងសិក្ខាសាលាស្តីពី «សម្ភារនៃការបង្ហាត់ ដើម្បីបង្រៀនភាសាអង់គ្លេស» ជាមួយគណៈប្រតិភូខ្មែរ ៧ រូបទៀត នៅប្រទេសសិង្ហបុរី ដែលមានគណៈប្រតិភូចំនួន ២៥០ មកពី ២០ ប្រទេស និងទឹកដី (ដែលត្រួតត្រាដោយប្រទេសណាមួយ) បានចូលរូម ។
ក្នុងផ្នែកកិច្ចការនយោបាយវិញ តាមប្រភពខ្លះថា លោក គួច គីឡេង ក៏បានចូលរួមកែនិងរៀបចំច្បាប់ថ្មីៗ ក្នុងច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ នៃសភាជាតិរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ។ ជាពិសេស ក្នុងឆ្នាំ១៩៧១ គាត់ធ្លាប់បានទាមទារសិទ្ធិបោះឆ្នោតសម្រាប់ព្រះសង្ឃខ្មែរ តែពុំបានសម្រេច ។
ក្រៅពីអត្ថបទខ្លះៗដែលបានដកស្រង់ទស្សនវដ្ដីមិត្តសាលាបាលី ក្នុងសំណេរនេះ លោក គួច គីឡេង បានរៀបរៀងឯកសារជាសៀវភៅ និងបានបោះពុម្ពសៀវភៅ «វិជ្ជាពលរដ្ឋ» (ភាគ ១ ដល់ ភាគ ១០) ដែលល្បីល្បាយបំផុតក្នុងរបបសង្គមសាស្រ្តនិយម និងរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ នេះបើយោងតាមប្រភពមួយ ។ ក្រៅពីនេះមានសៀវភៅ «វេយ្យាករណ៍ភាសាអង់គ្លេស» បោះពុម្ពលើកទី ១ ក្នុងឆ្នាំ១៩៦១ និងលើកទី ២ ក្នុងឆ្នាំ១៩៧២ និងសៀវភៅ «គំនិតនយោបាយ» បោះពុម្ពក្នុងឆ្នាំ១៩៧១ ។ អត្ថបទលោកក៏បានចុះផ្សាយក្នុងទស្សនាវដ្ដីកម្ពុជសុរិយាដែរគឺ ១–អ្នកជម្ពូទ្វីបរស់នៅប្លែកគេមែន (១៩៦០), ២–ពុទ្ធចរិត: ថ្លែងពីព្រះជីវប្រវត្តិនៃព្រះគោតម (១៩៦១), ៣–ការអានពាក្យវប្បធម៌ (១៩៦២) ៤–ជីវប្រវត្តិនៃព្រះមុនីកោសល សូរ ហាយ (១៩៦៧) ។ ដូច្នេះ លោក គួច គីឡេង ជាបញ្ញវន្តខ្មែរម្នាក់យ៉ាងពិតប្រាកដ ដែលមានវីរិយភាព ក្នុងការសិក្សារៀនសូត្រ និងបំរើជាតិសាសនា តាមអ្វីដែលគាត់អាចធ្វើបាន ។
ជាអកុសលណាស់ គាត់ត្រូវបានស្លាប់ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម រួមជាមួយនឹងអ្នកប្រាជ្ញបញ្ញវន្តខ្មែរជាច្រើននាក់ទៀត ៕
(១) គំនិតបំផុសនេះអាចជាចំណែកខ្លះ ដែលបណ្ដាលឲ្យរដ្ឋាភិបាលយកបុណ្យនេះជាបុណ្យផ្លូវការរបស់កម្ពុជរដ្ឋ និងត្រូវបានចាត់ចែងរៀបចំដោយរាជរដ្ឋាភិបាល ក្នុងព្រះបរមរាជូបត្ថម្ភនៃព្រះករុណាជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង, សម្តេចព្រះមហាក្សត្រយានី, សម្តេចព្រះឧបយុវរាជ និងក្នុងសេចក្តីទំនុកបម្រុងនៃសម្តេចសង្ឃនាយកទាំងពីរគណៈ ធ្វើអស់ថេរវេលា ៧ យប់ ៧ ថ្ងៃ (១២~១៨ ឧសភា ១៩៥៧) យ៉ាងគគ្រឹកគគ្រេងទូទាំងប្រទេស ។ បុណ្យព្រះពុទ្ធសាសនា ២៥០០ នេះធ្វើភ្ជាប់គ្នានឹង បុណ្យឆ្លងព្រះសក្យមុនីចេតិយ ត្រង់មុខស្ថានីយរាជាយស្ម័យយាន នៅរាជធានីភ្នំពេញ ។
© រក្សាសិទ្ធិដោយលោកវិទូ
លោកវិទូចុះផ្សាយព័ត៌មានអនឡាញ អំពីព្រះពុទ្ធសាសនាខ្មែរ និងព្រះពុទ្ធសាសនាអន្តរជាតិថ្មីៗ ដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់ប្រិយមិត្តអ្នកអាន និងជាពន្លឺក្នុងការត្រិះរិះពិចារណា ក្នុងការប្រព្រឹត្តទៅ នៃព្រះពុទ្ធសាសនាក្នុងសង្គម ។